مریخ

مریخ

مریخمریخ از نظر فاصله از خورشید چهارمین سیاره منظومه شمسی ست. مریخ یکی از همسایه های دیوار به دیوار زمین در فضاست! مریخ هم مثل بقیه عناصر منظومه شمسی، 6/4 میلیارد سال پیش متولد شده است. اندازه مریخ نصف اندازه زمین است

چرا رنگ مریخ قرمز است؟اگر از زمین نگاه کنیم، رنگ مریخ نارنجی مایل به قرمز براق و روشن است. این رنگ به خاطر این است که خاک مریخ از مواد معدنی غنی از آهن تشکیل شده. این رنگ همچنین شبیه به رنگ زنگ زدگی ست که به خاطر ترکیب آهن و اکسیژن است.

سطح مریخسطح مریخ خشک و سنگی و پوشیده از خاک غنی از آهن است. سطح مریخ شکل های مختلفی دارد که در روی زمین هم وجود آنها معمولی ست. این شکل ها شامل دشت ها، دره ها، آتشفشان ها، یخ های قطبی، آبراه ها و دره های تنگ می شود. اما چاله هایی که در روی سطح مریخ دیده می شود، در روی زمین نادر است. دانشمندان شواهد محکمی پیدا کرده اند که نشان می دهد که زمانی آب روی سطح مریخ جاری بوده است.

اندازه
مریخ حدود 4222 مایل (6790 کیلومتر) قطر دارد. این رقم 53 درصد یا یک کمی بیش از نصف قطر زمین است.

ترکیب سیاره ایدانشمندان هنوز چیز زیادی درباره مریخ نمی دانند. یک روش خوب برای مطالعه, کار گذاشتن شبکه ای از گیرنده های حرکتی به نام سیسمومتر روی سطح مریخ است. این ابزار, حرکات کوچک روی سطح را اندازه گیری می کند. دانشمندان این ابزار را به کار می گیرند تا درباره لایه های زیرین هم اطلاعاتی به دست آورند. محققان از این تکنیک معمولاً برای مطالعه داخل زمین استفاده می کنند.
دانشمندان چهار منبع کسب اطلاعات درباره داخل مریخ دارند.1- محاسبه تراکم، جرم، جاذبه و مواد در حال گردش سیاره. 2- دانش به دست آمده درباره سیاره های دیگر. 3- تجزیه وتحلیل شهاب سنگ هایی که روی زمین می افتند 4- داده هایی که توسط سفینه های فضایی در حال گردش جمع آوری می شود. به این ترتیب دانشمندان فکر می کنند که مریخ شاید مثل زمین سه لایه اصلی داشته باشد.

لایه های مریخ

پوسته: دانشمندان حدس می زنند که متوسط ضخامت پوسته مریخ 30 مایل (50 کیلومتر) باشد. احتمالاً ضخامت پوسته در شمال باریک تر از جنوب است. بیشتر پوسته شاید از یک سنگ آتشفشانی به نام بازالت تشکیل شده باشد که غنی از آهن است. وجود بازالت در پوسته زمین و ماه هم معمولی ست. بعضی از سنگ های پوسته ای مریخ، به ویژه در نیمکره شمالی ممکن است شکلی از "اندسیت" باشد که نوعی دیگر از سنگ آتشفشانی ست که باز هم در روی زمین یافت می شود. تفاوت اندسیت با بازالت این است که اندسیت سیلیکات دارد که بازالت ندارد. سیلیکات از سیلیکون و اکسیژن تشکیل شده.

منتل: ترکیب منتل مریخ مشابه منتل زمین است و عمدتاً از سیلیکون، اکسیژن، آهن و منیزیوم تشکیل شده. منبع گرمای داخل مریخ شاید مشابه منبع گرمای داخل زمین باشد. این گرما از شکستن هسته اتم های عناصری مثل اورانیوم، پتاسیم و توریوم ناشی می شود. به خاطر گرمای رادیو اکتیویته، متوسط دمای منتل مریخ ممکن است 2700 درجه فارنهایت (1500 درجه سانتی گراد) باشد.

هسته: احتمالاً هسته مریخ از آهن، نیکل و سولفور تشکیل شده. تراکم مریخ اشاراتی به اندازه هسته می کند. تراکم مریخ کمتر از تراکم زمین است. بنابراین شعاع هسته مریخ باید کوچک تر از شعاع هسته زمین باشد. شعاع هسته مریخ شاید بین 900 و 1200 مایل (1500 و 2000 کیلومتر) باشد. برخلاف زمین که بخشی از هسته اش مذاب است، ممکن است که هسته مریخ جامد باشد.
دانشمندان حدس می زنند که هسته مریخ جامد باشد چون که مریخ حوزه مغناطیسی قابل توجهی ندارد. حوزه مغناطیسی تأثیری ست که یک شیء مغناطیسی در منطقه اطرافش به جا می گذارد. وجود حرکت در داخل هسته مذاب سیاره، هسته را شیئی مغناطیسی می کند. این حرکت در هسته مذاب هم, با چرخش سیاره ایجاد می شود.
بعضی از داده ها از وجود سنگ های مغناطیسی قوی تر در میان سنگ های قدیمی مریخ حکایت دارد. بنابراین شاید در گذشته های دور داخل مریخ داغ تر بوده و این سیاره هسته مذاب داشته است.

جرم وتراکم و نیروی جاذبه
جرم مریخ 42/6 ضربدر 10 به توان 20 کیلوگرم است. این رقم یک نهم جرم زمین است. تراکم مریخ حدود 933/3 گرم بر سانتی متر مکعب است. این رقم 70 درصد تراکم زمین است. چون تراکم مریخ خیلی کمتر از تراکم زمین است، نیروی جاذبه در سطح مریخ فقط 38 درصد تراکم زمین است. یعنی یک شخص 100 پوندی روی مریخ وزنش 38 پوند می شود. اگر شخصی در مریخ سنگی را از ارتفاع به پایین بیندازد، سنگ آهسته تر از همان سنگ اگر روی زمین رها شود، روی سطح مریخ می افتد.

جو
مریخ جو خیلی باریکی دارد. این جو از 3/95 درصد دی اکسید کربن، 7/2 درصد نیتروژن و 6/1 درصد آرگون،07/0 درصد مونوکسید کربن و 03/0 درصد بخارآب تشکیل شده. جو مریخ نسبت به جو زمین اکسیژن خیلی کمتری دارد. میزان اکسیژن در مریخ فقط 13/0 درصد است. در مقایسه با جو زمین که 21 درصد اکسیژن دارد.
در سطح مریخ فشار جوی فقط حدود 10/0 در اینچ مربع یا 7/0 درصد فشار جو در سطح زمین است. وقتی روی مریخ فصل ها تغییر می کنند، فشار جوی درسطح آن 20 تا 30 درصد تغییر می کند. این به بیضی بودن زیاد مدار مریخ برمی گردد. مریخ در طول زمستان نسبت به تابستان حدود 20 درصد به خورشید نزدیک تر است. به خاطر همین در یک سال مریخی, کلاه قطبی شمالی نسبت به کلاه قطبی جنوبی دی اکسید کربن بیشتری جذب می کند.
ذخایر زیادی از دی اکسید کربن یخ زده در قطب های شمال و جنوب مریخ وجود دارد. در طول فصل گرما بخشی از کلاه قطبی ذوب می شود و دی اکسید کربن آزاد می شود. در طول فصل سرما بخشی از کلاه قطبی یخ می زند و دی اکسید کربن جو کم می شود.
مقدار زیادی ذرات گرد و غبار معلق در جو مریخ وجود دارد. این ذرات که حاوی مقدار زیادی اکسید کربن است، نور آبی را جذب می کند. بنابراین آسمان آبی کمی دارد و رنگش به صورتی-زرد می زند.

ابرهای مریخدر جو مریخ ابرهای باریکی که از ذرات دی اکسید کربن یخ زده تشکیل شده اند, می توانند در عرض های جغرافیایی بالا شکل بگیرند. علاوه بر ابرها وجود مه رقیق و ترکیب ذرات یخ آب هم در مریخ معمول است. مه و بخار مخصوصاً در اول صبح معمول است. در این زمان دما در کمترین میزان است و بخار آب بیشتر به هم فشرده می شود.

باد و توفان های گرد و غباردر مریخ فشردگی یا تبخیر دی اکسید کربن در قطب ها، گردش هوا را تحت تأثیر قرار می دهد. موقعی که زمستان شروع می شود، دی اکسید کربن جو در قطب ها به هم فشرده می شود و بیشتر دی اکسید کربن به قطب ها می رود تا در آنجا مستقر شود. موقعی که بهار از راه می رسد، برفک دی اکسید کربن تبخیر می شود و در نتیجه گاز از قطب ها به جاهای دیگرجریان پیدا می کند.
بیشتر بادهای روی سطح مریخ آرامند و سرعت هایی در حدود شش مایل در ساعت (10 کیلومتر در ساعت) دارند. بادهای تندی با سرعت 55 مایل در ساعت (90 کیلومتر در ساعت) هم مشاهده شده. اما به هر صورت این تندبادها هم نسبت به بادهایی با همان سرعت در زمین نیروی خیلی کمتری دارند و این به خاطر تراکم کمتر جو مریخ است.
بادهای کوچک و چرخان می توانند گرد وغبار را از سطح مریخ بلند کنند. این بادها توفان های کوچک ولی موذی ای مثل ترنادو درست می کنند. توفان های گرد وغباری بزرگ وقتی به وجود می آید که باد گرد و غبار را به سمت جو بالا می برد. گرد وغبار نور خورشید را جذب می کند و هوای اطراف را گرم می کند. هنگامی که گرمای هوا بیشتر می شود, بادهای بیشتری رخ می دهد و گرد و غبارهای بیشتری را بالا می برد. در نتیجه توفان قوی تر می شود.
توفان های گرد و غبار با مقیاس های بزرگ تر, می توانند منطقه ای به وسعت بیش از 200 مایل (320 کیلومتر) تا چند هزار مایل یا کیلومتر را دربربگیرند. بزرگ ترین توفان ها می تواند تمام سطح مریخ را بپوشاند. این توفان ها اندازه غیر معمولی ندارند. ولی می توانند چند ماه به طول انجامند. قوی ترین توفان ها تقریباً تمام سطح مریخ را از نظرها پنهان می کنند. چنین توفان هایی در سال 1971 و 2001 رخ دادند. هرموقع مریخ بیشتر به خورشید نزدیک می شود, توفان های گرد و غبار معمول تر می شود. به این خاطر در این شرایط توفان ها بیشتر رخ می دهند. چون که خورشید جو را بیشتر گرم می کند.

مدار مریخمثل همه سیاره های منظومه شمسی، مریخ هم در مدار بیضی شکل دور خورشید سفر می کند. ولی مدار آن بیشتر از بقیه سیاره ها (پلوتون استثناست البته اگر واقعاً سیاره باشد) حالت بیضی دارد. فاصله مریخ تا خورشید وقتی کمترین فاصله را دارد 206620000 کیلومتر است و وقتی فاصله اش بیشتر است 249230000 کیلومتر است.
فاصله بین زمین و مریخ هم به موقعیت دو سیاره در مدارشان بستگی دارد. موقعی که این فاصله کم است به 54500000 کیلومتر می رسد و وقتی فاصله زیاد است به 401300000 کیلومتر بالغ می شود.
کجی محور مریخ, مثل زمین باعث می شود مقدار نور خورشیدی که روی بخش های مشخصی از سیاره می افتد در طول سال خیلی مختلف باشد. در نتیجه مریخ هم مثل زمین فصل دارد.

طول روز وسال در مریخمثل زمین، مریخ هم از غرب به شرق دور محورش می چرخد. روز خورشیدی روی مریخ 24 ساعت و 39 دقیقه و 35 ثانیه است. این مدت, زمانی ست که طول می کشد تا مریخ یک بار دور خودش بچرخد. یک روز زمینی 24 ساعت طول می کشد. یعنی هر روز روی مریخ 03/1 روز زمینی طول می کشد. یک سال روی مریخ 687 روز زمینی به طول می انجامد. این مدتی ست که مریخ یک بار دور خورشید می گردد.

دمامتوسط دمای سطح مریخ 81- درجه فارنهایت (63- درجه سانتی گراد) است. تنوع دما از 68 درجه فارنهایت (20 درجه سانتی گراد) تا 220- درجه فارنهایت (140- درجه سانتی گراد) متغیر است. مریخ خیلی سردتر از زمین است.
هنگامی که جو گرد و غبار زیادی دارد, دمای جو می تواند گرم تر از حد طبیعی شود. چون گرد و غبار نور خورشید را جذب می کند و سپس بیشتر گرمای به دست آورده را به گازهای جو انتقال می دهد.

صورت ماه
عکسی که به وسیله ناسا گرفته شده به خاطر وجود سنگ ها وسایر شکل های زمین شناسی روی سطح مریخ, نشان می دهد که مریخ شبیه به صورت یک بشر است.

ماه های مریخمریخ دو تا ماه دارد. فوبوس و دیموس. آنها احتمالاً سیارک هایی هستند که به مدار مریخ کشیده شده اند.